Brukshevd
Brukshevd er hevding av bruksrettigheter til fast eiendom og løsøre. Bruker blir da i motsetning til eiendomshevd ikke eier av eiendom eller tingen, men får en bruksrett – som gjerne kalles servitutt når det gjelder fast eiendom. Gjennom reglene om brukshevd kan man hevde vegrett, fiskerett, beiterett mv.
Hjemmel for brukshevd finnes i hevdsloven §§ 7 og 8. Vilkårene for brukshevd vil i det vesenligste være sammenfallende med de for eiendomshevd. Det er noen spesielle regler som vil bli gjennomgått i det følgende.
Brukshevd omfatter både hevd av partielle og totale rettigheter i fast eiendom eller løsøre. Hevd av en total bruksrett vil sjelden forekomme, men det er mulig. Eksempel: A fester en tomt for 50 år. Når det har gått 25 år kommer det frem at bortfesteren ikke var den egentlige eieren av festetomten. I et slik tilfelle vil A kunne ha hevdet rett til å bruke tomten ut den avtalte festetiden. Hevd av partielle bruksrettigheter er det mest praktiske.
I NUT 1961:1 side 8 forklares brukshevd nærmere:
”I NL 5-5-4 om brukshevd er ikkje nemnt noko om vilkåra, men det er ein tydeleg føresetnad at det som er sagt om eigedomshevd i 5-5-3, skal gjelda på tilsvarande måte. Somme slag bruk fører med seg slik innehaving som vanleg følgjer med det å vera eigar til ein ting. I den tida ein leigar eller lånar sit med tingen, har han utetter stort sett same rådveldet som om det var hans eigen ting. Om hevdsvilkåret innehaving gjeld i slike tilfelle omlag det same som for eigedomshevd, jfr. ovanfor. Såleis ligg det inga avgjerande vekt på om hevdaren verkeleg brukar tingen – ein festerett til ei byggjetuft kan hevdast endå om tufta ligg unytta heile tida. Men det som er mest praktisk, er hevd på særlege bruksrettar over framand eigedom, t.d. til veg eller vasstak, og eitt av dei særkjenne som har vore bruka for å skilja ut slike rettar, er nettopp at dei ikkje fører med seg innehaving som nemnt. I staden for å ha sjølve tingen, lyt hevdaren her ha den særlege bruken det gjeld. Dette er ikkje i alle tilfelle nett det same som at han verkeleg lyt bruka tingen. Er det frå ein eigedom lagt veg over eigedomen ved sida, kan ein ikkje setja noko vilkår om at vegen skal ha vore bruka i heile hevdstida -det kan vera at eigedomen og har vore ubruka mykje av tida. Ein bruk som skal gje grunnlag for hevd, lyt vera fast og stø. Men det er ikkje noko vilkår at han skal gå på stendig. Det kan såleis vinnast hevd på rettar som normalt er i bruk berre ei viss tid på året, t.d. ein rett til vinterveg eller til velteplass for tømmer. Tidlegare hadde kravet om fast og stødig bruk mykje på seg (jfr. dommar i Rt-1873-557, Rt-1891-489, Rt-1892-273 og Rt-1892-282 og Rt-1905-97). No derimot kjem det i skuggen av dei vilkår som løynhevdlova 23. mai 1874 set, jfr. nedanfor. Men i somme tilfelle kan det framleis ha sjølvstendig vekt. I ein dom i Rt-1934-233 om hevd på rett for Statsbanene til å ha stikkrenner som førde til flaumskade på granneeigedom, heldt fyrsterøystaren m.a. fram: « Det er heller ikke oplyst at opstuvning av vann til skade for eieren av heromhandlede grunn har funnet sted saa ofte at der her kunde være tale om den til hevd fornødne kontinuitet … I Jacobsens tid har oversvømmelse funnet sted i 1923, 1924, 1928 og 1930. Mellem den anden og tredje oversvømelse ligger saaledes flere aar, ligesom oversvømmelse heller ikke har funnet sted i aarene 1931, 1932 og 1933. »”